W roku 1984 Wojewódzki Dom Kultury w Jeleniej Górze zorganizował III Biennale Fotografii Górskiej, a zaprezentowane tam materiały zamieścił w 55-stronicowej publikacji zatytułowanej „sympozjum górskie”. Ta niewielka książeczka wykonana jako maszynopis została podzielona na 7 części, w których zawarto przemyślenia i opisy ludzi dla których góry były inspiracją do ich działań. Zanim jednak przejdę do konkretów pozwolę sobie zacytować wstęp, którego autorem jest Jerzy Olek.
Liczącą dobrze ponad 200 stron publikację „Bielsko-Biała. Kresowe Miasta Polskie. Krótki rys historyczny i gospodarczy oraz Przewodnik Turystyczny po Beskidzie Śląskim i Małym z mapką szlaków turystycznych” z tekstem opracowanym przez prof. Zygmunta Lubertowicza wydano nakładem Miasta Bielska w roku 1936.
Już na wstępie mamy ciekawy opis miejscowości: „Bielsko i Biała, to dwa bliźniacze, przemysłowe miasta polskie, wraz z ludnością najbliższej okolicy liczące około siedemdziesiąt tysięcy mieszkańców. Wyróżniają się one wśród miast polskich nie tylko pięknością i oryginalnością swych budowli, ale także niezwykłym urokiem górskiego położenia, leżą bowiem u stóp lesistego Beskidu Śląskiego…”.
„Ziemia Lubuska” opracowana przez Stanisławę Zajchowską została wydana przez Wydawnictwa Wydziału Turystyki Ministerstwa Komunikacji w roku 1948. Zdjęcia do tej publikacji wykonał Bolesław Malmurowicz. A trzeba przyznać zdjęć tych jest naprawdę dużo. Przedstawiają one obiekty w Pile, Gorzowie Wielkopolskim, Trzciance, Drezdenku, Santoku, Łagowie, Zielonej Górze, Świebodzinie, Zaborze, Klemsku, Radoszynie, Trzebiechowie i Sulechowie. Zamieszczona jest także mapka Ziemi Lubuskiej w skali 1:125 000.
Biblioteka Miejska i Towarzystwo Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku w ramach serii graficznej nr 3 wydały w roku 1951 nietypową pozycję pt. Gdańsk zabytkowy w roku 1950. Jest to 54-stronicowa publikacja formatu A-4 zaopatrzona w plan miasta, wydrukowana czcionkami Poznańskiej Drukarni Naukowej.
Ta ciekawa pozycja z tekstami opracowanymi przez Irenę Fabiani-Madeyską została ozdobiona niezwykłymi rysunkami wykonanymi przez Zdzisława Króla. Jest to 52 przedstawienia zarówno obiektów zabytkowych jak i jego poszczególnych elementów.
W roku 1948 Wydawnictwa Instytutu Śląskiego wydały napisaną przez Tadeusza Dobrowolskiego pozycję „Sztuka na Śląsku z 173 ilustracjami”. Niewielki nakład 2100 egzemplarzy wydano z zasiłku Prezydium Rady Ministrów.
Publikacja ta zrealizowana w 1946 roku w Drukarni Państwowej w Jeleniej Górze została złożona przez autora Józefa Sykulskiego i tak jak poprzednie jego prace była do nabycia w jego domu znajdującym się przy ulicy Uroczej 7. Autor nie omieszkał zamieścić wykazu swoich dotychczasowych prac, których do tej pory popełnił pięć. 44-stronicową publikację podzielił na sześć części, w których przedstawił Karpacz i Bierutowice, zawarł kilka legend związanych z tym terenem oraz podał niemiecka bibliografię z której korzystał.
Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych wydały w roku 1968 pozycję „Nad Odrą” napisaną przez Włodzimierza Koszarskiego. Jest to 62-stronicowa publikacja ozdobiona wieloma zdjęciami przedstawiającymi atrakcje krajoznawcze jakie możemy zobaczyć na opisywanym terenie.
Ten ponad 200 stronicowy przewodnik po trasach turystycznych Dolnego Śląska wykonany przez Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne z Krakowa w roku 1965 ukazał się nakładem Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej oraz Wojewódzkiego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystycznej we Wrocławiu. Tekst opracowali: Władysław Igielski, Józef Pilch, Mirosław Przyłęcki i Zdzisław Rutkowski. Opracowaniem graficznym oraz rysunkami zajął się Leszek Jesionkowski a mapki wykonał Krzysztof Małecki.
Cały tytuł tej 78 stronicowej publikacji wydanej w 2500 egzemplarzach brzmi: „Księga Pamiątkowa wydana na 25-lecie Liceum Ogólnokształcącego im. Stefana Żeromskiego w Jeleniej Górze. 1945-1970”. W skład komitetu redakcyjnego weszli: Andrzej Baltyn, Tadeusz Dyduch, Anna Gucma, Jerzy Hałaj, Zofia Kunicka-Ożóg, Wiktor Prystrom, Aleksandra Szymczak i Helena Wójcik. Okładkę zaprojektował Reinard Zajosz a druk zlecono Jeleniogórskim Zakładom Graficznym. Dodatkowo, jako uzupełnienie tekstu, dołączono kilkanaście całostronicowych fotografii przedstawiających architekturę budynku szkolnego jak i poszczególne pracownie znajdujące się w szkole (chemiczna, historyczna, rysunkowa, fizyczna, zajęć technicznych, geograficzna i językowa).
W roku 1969 Komisja Opieki nad Zabytkami Zarządu Oddziału Polskiego towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Wałbrzychu wydała niewielką, bo liczącą jedynie 44 strony broszurkę pt. „Zabytki Ziemi Wałbrzyskiej”. Mirosław Przyłęcki, który opracował niniejszą publikację ograniczył terytorialnie opisywane zabytki do powiatu i miasta Wałbrzych. Jak pisze autor: „Opis ważniejszych zabytków poprzedza krótki rys historyczny. W niektórych wypadkach podano cenniejsze elementy wyposażenia wnętrza budowli. Obok określenia zabytku architektonicznego podano w nawiasach grupę wartości według której obiekt został sklasyfikowany…”.
Licząca 84 strony publikacja wydana w roku 1955 przez wydawnictwo Sport i Turystyka z Warszawy to tom 6 całego cyklu wydawniczego. Został on podzielony na trzy części opisujące poszczególne odcinki ułatwiające przebycie opisywanych szlaków kajakowych.
Publikacja pt. „Miasto i Powiat Jelenia Góra w dwa lata po powrocie do Polski” wydana przez Śląski Zespół Wydawniczy a zrealizowana przez Zakłady Graficzne Instytutu Naukowego Oddział w Jeleniej Górze licząca ledwie 56 stron zawiera wiele ciekawych a zarazem ważnych informacji o grodzie nad Bobrem w okresie powojennym.
Tym razem prezentuję publikację wydaną w roku 1978 przez Wojewódzki Ośrodek Ochrony Zabytków i Przyrody w Czechach Wschodnich, Pardubice. Tekst przygotował kolektyw KSSPPOP Pardubice, tłumaczenia na język polski dokonała Elvira Kounovská, a fotografiami pozycję opatrzył Jaroslav Franta. Do tego Lenka Havličková dodała mapę ukazującą wizerunki wszystkich obiektów.
Tym razem przedstawię publikację „Skarby przyrody Dolnego Śląska” wydaną przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich w 1964 roku w ramach prac Opolskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk – Wydziału Nauk Przyrodniczych. Ta 176 stronicowa praca Eugeniusza Kuźniewskiego zasługuje na wnikliwą analizę. Zawiera bowiem wiele cennych informacji o ochronie przyrody z perspektywy czasu, warunkach geologicznych, warunkach wodnych i klimatycznych oraz, będącą częścią główną całości, charakterystykę fauny i flory. Opis dotyczy obszaru: Doliny Odry, Borów Dolnośląskich, Pradoliny Baryczy, Wzgórz Trzebnickich, Pogórza Sudeckiego, Sobótki, Sudetów Wschodnich, Sudetów Środkowych, Sudetów Zachodnich i Karkonoszy. Bardzo cennym jest zamieszczenie szczegółowych indeksów łacińskich i polskich nazw roślin i zwierząt występujących na opisywanym terenie. Do tego zamieszczono dziesiątki fotografii przedstawiających zarówno rośliny, zwierzęta jak i grupy skalne czy krajobrazy omawianego terenu. Jest to tym cenniejsze, że można na nich wypatrzeć obiekty, których dzisiaj już nie ma, np. schronisko Obři bouda na Równi pod Śnieżką.
Ta niewielka publikacja wydana przez Wydawnictwa Geologiczne z Warszawy w 1967 roku została opracowana przez Wojciecha Grocholskiego w ramach prezentowania przekrojów geologicznych przez Polskę. Pozycja „Sudety” została zatwierdzona przez Ministerstwo Oświaty i Szkolnictwa Wyższego do bibliotek liceów ogólnokształcących i zakładów kształcenia nauczycieli oraz do działów nauczycielskich bibliotek szkół podstawowych.
Wydane nakładem Państwowych Zakładów Wydawnictw Szkolnych w Warszawie w 1947 roku „Pomniki Piastów Śląskich mówią…” autorstwa Julii Turskiej-Straszewskiej jest częścią serii „Ziemie Odzyskane” (redakcja St. Helsztyński) Biblioteki Popularno-Naukowej. Pozycja ta została zatwierdzona pismem Ministerstwa Oświaty jako książka pomocnicza, polecona do bibliotek szkół średnich i nauczycielskich.
Ta niewielka bo niespełna 30 stronicowa publikacja wydana przez Zarząd Oddziału i Komisję Ochrony Przyrody Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Wałbrzychu w roku 1969 jest jednym z pierwszych opisów przyrody na potrzeby organizowanych w tamtym czasie imprez.
„Krótki przewodnik informator po Dolnym Śląsku i Sudetach ze specjalnym uwzględnieniem Jeleniej Góry i okolic” wzbogacony 12 ilustracjami i mapką turystyczną, opracowany przez Franciszka Załuskiego to produkt Wydawnictwa Dolnośląskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Jeleniej Górze.
Wydawnictwo Literackie w Krakowie przygotowało w 1956 roku prawdziwy rarytas. Jest nim pozycja „Pieniny i ziemia sądecka” napisana przez Jana Wiktora określanego jeszcze za życia jako piewcę tych ziem. Faktycznie gdy przeczyta się treść zawartą na prawie 540 stronach nie będziemy mogli oprzeć się zachwytowi w jaki wpadniemy. W książce zawartych jest mnóstwo ciekawych opisów, przypisów, opowieści czy legend dotyczących zarówno historii opisywanego terenu jak i żyjących tutaj osób czy choćby luźnie z nią związanych poprzez swój tam pobyt lub, tak jak w przypadku literatów, zawarty w ich twórczości zachwyt dla piękna tej krainy.
W zbiorach Pracowni znajduje się niewielka, bo ledwie 160-stronicowa publikacja pt. VII Międzynarodowy Turystyczny Zlot Przyjaźni. Opis krajoznawczy POLSKA-Leśna, 10-24 czerwca 1973 r. Jest to egzemplarz pochodzący ze zbiorów krajoznawczych nieżyjącego już Zygmunta Sarneckiego przekazany do Pracowni przez jego żonę.
Publikacja została wydana przez Oddział Wrocławski Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w roku 1973. Autorem opracowania jest Kazimierz Miedziński, przedmowę napisał Michał Żywień, okładkę zaprojektował Jerzy Kłusek, a fotografie wykonali Henryk Matuszewski i Krystyn Chudoba. Całość podzielono na części tematyczne zawierające podstawowe informacje o Dolnym Śląsku, Sudetach oraz miejscowościach, zamkach, jeziorach i rezerwatach położonych na tych terenach. Wszystkie informacje zostały przetłumaczone na język niemiecki i czeski.
Ta niewielka publikacja o tytule „Wambierzyce. Jerozolima Dolnośląska” została zaopatrzona w stopkę o, jak na dzisiejsze czasy, niezwykłej treści. Oto ona: NIHIL OBSTAT - Wrocław, dnia 30 maja 1947 r. ks. Joachim Lichy cenzor – L4395/47 – Imprimatur z kurii Administracji Apostolskiej Dolnego Śląska Wrocław, dnia 10 czerwca 1947. Ks. Dr Karol Milik Administrator Apostolski. Nakładem Klasztoru OO. Jezuitów w Wambierzycach. PKZG Oddz. 14 Rybnik, 10000 – zam. 1607/IX/48 – R 15256.
Wydawnictwo „Sport i Turystyka” pokusiło się w 1964 roku o druk pozycji autorstwa wybitnego znawcy gór Witolda H. Paryskiego pt. „Tatry Wysokie. Przewodnik Taternicki. Część XI Wschodni szczyt Żelaznych Wrót – Batyżowieckie Czuby”. Okładkę zaprojektowała Maria Orłowska-Gabryś.
Autor niniejszą publikację podzielił na dwie części. W pierwszej opisał doliny, w drugiej szczyty i przełęcze. Są tu zawarte zarówno opisy dojścia do poszczególnych miejsc, jak i historia terenu oraz przytoczone pierwsze wejścia na dany szczyt czy przełęcz.
Publikacja podsumowująca 20 lat pracy teatru została wydana przez Państwowy Teatr Dolnośląski w Jeleniej Górze – Wydział Kultury Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu w roku 1965. Całość opracowała graficznie Wanda Gołkowska, redaktorem technicznym była Hanna Partykowa, a redakcją zajęli się Józef Kelera i Wacław Kozioł.
Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze zajmuje się między innymi działalnością wydawniczą. Czyni to dzięki swoim jednostkom specjalistycznym. Jedną z nich był Spółdzielczy Instytut Wydawniczy „KRAJ” mający siedzibę w Warszawie. W roku 1952 Instytut ten wydał pozycję: Wycieczki i wczasy jednodniowe z Jeleniej Góry”, w której autor tekstu – Tadeusz Steć przedstawił opisy 28 wycieczek.
Opracowana przez Władysława Krygowskiego „Metodyka znakowania górskich szlaków turystycznych” wydana przez Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Zarząd Główny Komisję Turystyki Górskiej w 1967 roku jest Zeszytem 10 materiałów szkoleniowych KTG.
„Dolny Śląsk. Część niżowa” to popularny przewodnik wydany przez Spółdzielnię Wydawniczą „Sport i Turystyka” w roku 1963. Jej autorami są A. Krzywobłocki i D. Hanulanka. Całość została podzielona na dwie części: ogólną i szczegółową. Według spisu rzeczy w części ogólnej przedstawiono krajobraz Niżu Śląskiego, jego przeszłość geologiczną, sieć wodną, klimat, historię, życie gospodarcze i etnografię. Na uwagę zasługuje przede wszystkim opis historii omawianego obszaru. Możemy z niego dowiedzieć się wielu ciekawych, a czasem i zaskakujących informacji.
W listopadzie 1948 roku na rynku ukazała się publikacja „Karpaty i Sudety” wydana nakładem Wydawnictwa „Wiedza Powszechna”. Jest to II zeszyt wydany w ramach cyklu „Ziemie Polskie”. W sumie w cyklu zaplanowano osiem zeszytów obejmujących tematycznie wiadomości z geografii Polski oraz rolnictwa, leśnictwa, przemysłu, górnictwa, handlu, komunikacji i oświaty. Prezentowany zeszyt zawiera opisy Karpat i Sudetów z podziałem na Karpaty polskie, obniżenie podkarpackie oraz Sudety polskie. Autorem tekstu jest Jerzy Kondracki a redaktorem Stanisław Tazbir i Leszek Klima.
Tym razem przedstawiam nietypową publikację. Jest to mapa turystyczna wydana przez Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, Zarząd Urządzeń Turystycznych Oddział Pamiątkarstwa w Krakowie w roku 1957. Mapa opracowana przez Edwarda Moskałę została opakowana w stosowną okładkę na której napisano: „Górskie Szlaki Turystyczne (Babia Góra – Orawa, Beskid wyspowy (pisownia oryginalna), Gorce”. Do tego umieszczono na niej bardzo prosty szkic przedstawiający góry porośnięte świerkami, typowe górskie domy, kościół oraz zwyczajowy symbol określający schroniska.
Publikacja „Turów – brunatny skarb” Tadeusza Strumffa, wydana w 1964 roku przez Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, to 60 stron tekstu podzielonego na dziesięć rozdziałów, w których opisano początki budowy Elektrowni „Turów” w Bogatyni.
Jak wskazuje tytuł, publikacja ta wydana nakładem Państwowych Uzdrowisk Dolnośląskich zawiera podstawowe informacje o działających wówczas uzdrowiskach i metodach leczenia stosowanych w poszczególnych zakładach.
Wydana na zlecenie Prezydium Rady Narodowej miasta Łodzi – Łódzki Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki w roku 1964 publikacja pt. „Przewodnik turystyczny po Łodzi” to ponad 120 stron bardzo przydatnych informacji dla każdego turysty przybywającego do tego pięknego miasta. Jest to także zestaw wiadomości opracowanych przez kilku autorów. I tak wiadomości geograficzno-przyrodnicze przygotował Wacław Musiał, zarys historyczny rozwoju miasta Łodzi opracowała Anna Rynkowska, Łódź w okresie powojennym oraz perspektywy jej rozwoju przybliżył Maksymilian Jutta, wiadomości o oświacie, nauce i życiu kulturalnym przedstawił Zygmunt Stanisław Dylik, który przygotował także dział poświęcony zwiedzaniu miasta. Władysław Kałużny opracował mały informator zawierający dane adresowe obiektów zabytkowych, kultu narodowego, tablic pamiątkowych, pomników, urzędów, biur podróży, poczt, organizacji politycznych, zawodowych i społecznych. Znalazły się tam także wykazy z adresami wyższych uczelni, muzeów, klubów literackich, domów kultury, teatrów, kin, parków miejskich, ośrodków rekreacyjnych oraz placówek handlowych, kawiarni, cukierni, restauracji, barów, jadłodajni, barów mlecznych, stadionów, kąpielisk, hoteli. Uzupełnieniem tych informacji był wykaz linii tramwajowych, zarówno dziennych, nocnych jak i podmiejskich; stacji benzynowych, stacji obsługi samochodów i motocykli, parkingów strzeżonych oraz postojów taksówek.
„Sudety Środkowe i Wschodnie oraz Góry Kaczawskie i Rudawy Janowickie” wydane przez Spółdzielczy Instytut Wydawniczy „Kraj” w 1953 roku to 176 stronicowa publikacja „Biblioteki Turystycznej” prezentowana jako tom nr VI. Autor Stanisław Lenartowicz zamieszczone w niej informacje podzielił na część ogólną i część szczegółową. W części ogólnej przedstawił m. in.: zarys geograficzny terenu, życie gospodarcze, zarys historyczny, informacje turystyczne oraz omówił znakowane szlaki turystyczne. W części szczegółowej opisał 24 szlaki kolejowe, gdyż tego rodzaj turystyki preferował.
Pierwszy „Skarb z Pracowni” to „Karkonosze i Góry Izerskie. Cykl wycieczek” wydana nakładem Dolnośląskiej Spółdzielni Turystycznej w Jeleniej Górze. Niestety nie podano w niej roku wydania. Całość ma 16 stron. Z informacji zawartych na okładce dowiadujemy się, że Dolnośląska Spółdzielnia Turystyczna posiadająca odpowiednie udziały we Wrocławiu znajduje się w tymczasowej siedzibie w Jeleniej Górze przy Alei Wolności 36. Oprócz niej działają jeszcze oddziały w Wałbrzychu przy ul. Słowackiego 16 oraz w Kłodzku przy ul. Aliantów 2. Spółdzielnia zajmowała się organizowaniem wycieczek turystyczno-krajoznawczych oraz wczasów; prowadziła domy turystyczne, hotele, pensjonaty, gospody i schroniska; wytwarzała, zakupywała i rozprowadzała artykuły turystyczno-sportowe i przybory podróżne; wydawała i rozprowadzała przewodniki, informatory, mapy, plany, widokówki, albumy, ilustracje i inne pisma turystyczno-krajoznawcze. Jak więc widać spółdzielnia miała bardzo szeroki i bogaty wachlarz działalności skierowanej do turystów.
Przewodnik „Poznaj Kraków i okolice” napisany przez dr Władysława Józefa Dobrowolskiego to ponad 200-stronicowa publikacja opatrzona dodatkowym podtytułem: „Przewodnik po Krakowie i okolicach z wstępem historycznym i ośmioma ilustracjami”. Skład główny tej pozycji wykonała Spółdzielnia Wydawnicza „Książka”, wydrukowano ją w drukarni „Wiedza”, a wydawcą była „Bratnia Pomoc Studentów Akademii Sztuk Pięknych” w Krakowie. Dokonano tego w roku 1948.
